Iliad (3): Hector dòm thấy thằng em quá hèn nhát nên đã chửi ra sao

Iliad (1): Athena bay ra can Achilles cãi nhau với Agamemnon (quyển 1)
Iliad (2): Hịch của Agamemnon và lời hát của Homer (quyển 2)
Những người khổng lồ: về phim Troy, tôi có dịch 1 đoạn (rất ngắn) Iliad quyển chót

Tất cả mớ thơ, trích dẫn các loại trong này là tôi dịch từ hai cuốn Iliad bản dịch tiếng Anh của George Chapman (1598) và E.V. Rieu (1950, revised 2003).


Sau khi lê thê một hồi ở cuối cuốn Hai kể lể hết tước vị và danh phận tráng sĩ hai phe Hy Lạp và Troy, Homer qua cuốn Ba.

Sau khi đã tề tựu quân sĩ đầy đủ, quân Troy bắt đầu hành quân vang dội, hô vang vọng trời như tiếng "một đàn sếu đông đúc khác thường bay từ đầu mùa đông bắt đầu đáp xuống làm kinh động, mang theo chết chóc và tàn hoại tới cho giống người Pygmy". Trong khi đó, quân Hy Lạp tiến lên im ắng lạ thường.

_________________
Chỗ này có một cái tích về dân Pygmy. Nếu bạn bật wiki lên tra chữ này nó sẽ dẫn bạn tới một cái sắc dân ở châu Phi có dáng người thấp bé. Đó là nghĩa hiện đại của từ này. Thần thoại Hy Lạp ngày xưa kể về một sắc dân tí hon, kêu là πυγμαίος (pugmaios) xuất phát từ chữ pygme, nghĩa là (cao) bằng cẳng tay. Cái giống dân này cứ năm nào cũng phải đánh nhau với một bầy hạc mỗi mùa đông lại bay về đất của họ ở triền sông Oceanus.
_________________

Rồi, Homer kể tiếp:

Gió nam thổi, bụi bọc mù đỉnh núi
Phận mục tử, thực một điềm xấu xa
Nhưng khác nào đêm tối, một món quà
Trời ban xuống cho thằng kẻ cắp
Quân Hy Lạp chân bước đi rầm rập
Lốc khói mù che phủ một vùng trời
Chẳng thể nhìn xa hơn tầm một viên đá rơi.

_________________
Nghĩa là quân Hy Lạp tiến lên im lặng mà mãnh liệt, bụi lốc cuốn ào ào dưới gót giầy. Gió nam thổi màn bụi đó bọc mù hết tất cả các đỉnh núi - trường hợp này thì nếu là thằng chăn cừu thì tiêu bỏ mẹ rồi, làm sao lùa hết cừu về nếu không thấy đường, còn đối với thằng ăn trộm thì đây là cơ hội còn tốt hơn lúc trời tối đêm đen. So sánh của Homer thật hay ho hấp dẫn! Chẳng thể nào trông được xa hơn tầm ném một viên đá!
_________________

Khi hai quân tiến vào tầm của nhau, anh Paris hoàng tử thành Troy, vai đeo một tấm áo da báo, một cây cung, một thanh đoản kiếm và cầm hai ngọn giáo lưỡi đồng, người đã cướp cô vợ Helen của Menelaus vua Sparta, gây nên cuộc chiến, nhảy ra đòi thách đấu với tất cả tráng sỹ mạnh nhất của quân Hy Lạp một trận quyết tử ("mortal combat").

Nên nhớ lúc này Achilles không có trong hàng ngũ quân HL do đã nghỉ đánh nhau vì giành gái với Agamemnon ở cuốn 1.

Menelaus thấy Paris tự nhiên nhảy ra đòi đánh nhau thì mắt sáng rỡ như "con mãnh sư nhìn thấy xác một loài hươu núi hay dê rừng" bèn phăng phăng lao ra. Paris chợt trông thấy Menelaus thì hồn vía thất kinh, vội vàng chui trở lại hàng ngũ quân Troy, "hệt một người đi rừng nhac thấy dáng con độc xà trên hẻm đá, vội vàng rụt tay lùi bước".

Anh Hector thấy thằng em đốn mạt quá, liền thét lớn lên những lời có cánh sau nữa:

Hỡi Paris, hỡi đứa em khốn nạn!
Quân đẹp mã chuyên lừa tình đàn bà
Phải chăng mày chẳng nên được sanh ra
Để giờ đây quỳ ôm đầu chịu báng
Nhìn sang kia, này thằng em đốn mạt
Quân Hy Lạp còn sẽ cười bao lâu
Khi túm tụm ngồi kể cho nhau
Về một phường chuyên đi dụ gái
Mà chẳng có chút gì nam nhi khí khái!

Rồi anh Hector tiếp tục mắng:

Này Paris, giá mày biến trở lại
Trở thành đấng trượng phu kiên cường
Vào cái đêm mày dẫn toán lính vượt trùng dương
Lẳng lặng vượt tường vào thành Hy Lạp
Mang đi theo nàng Helen xinh đẹp
Trở về Troy làm hiểm họa nước nhà
Thế mà giờ mày quỳ xuống xin tha
Nào dám đứng đối mặt với cường địch
Vô dụng cả, thảy hết những gì Aphrodite
Ái thần đã ban tặng xuống cho mày
Vẻ đẹp mã, cây đàn harp, hay mái tóc gợn mây
Đều vô dụng, một khi thân mày lấm bụi!

Paris nghe mắng thì cãi lại, bảo là anh Hector, anh mắng rất đúng, nhưng đừng đi khinh khi những gì Ái thần đã trao cho em. Anh được phú một quả tim bất khuất, dũng mãnh của chiến trường, nhưng trong người em lại chảy dòng máu của hòa bình và lạc thú. Giờ nếu anh muốn, hãy để em một mình đối mặt với bạn Menelaus. Ai chiến thắng sẽ được gái cùng các thứ tài sản gái mang theo. Còn về phần anh, anh có thể tiếp tục bè bạn với quân Hy Lạp và thành Troy tiếp tục cường thịnh, quân Hy Lạp sẽ về nhà cùng với vợ đẹp rượu ngon.


Thế là anh Paris bước ra chiến trường đối diện với Menelaus, vua Sparta. Tiếp theo sẽ là hai bên tuyên thệ, nhưng thôi để kể sau.

Hình trích trong phim Troy (2004), trong phim không có màn Hector cho Paris ăn cháo chửi. Hehe.

Iliad (2)

Iliad (1): Athena bay ra can Achilles cãi nhau với Agamemnon (quyển 1)
Iliad (3): Hector dòm thấy thằng em quá hèn nhát nên đã chửi ra sao (quyển 3)
Những người khổng lồ: về phim Troy, tôi có dịch 1 đoạn (rất ngắn) Iliad quyển chót


[Các tranh minh họa  trong bài được vẽ bởi Flaxman, trong sách The Iliad of Homer, Houghton, Mifflin & Co., Riverside Press. 1905 (nguồn: http://www.mccunecollection.org/Iliad%20of%20Homer.html)]


Quyển 1 của Iliad tôi đã dịch đoạn Athena tới can Achilles lúc cãi nhau với Agamemnon, xin xem lại bằng cách ấn vô link ở trên. Sau khi Achilles được khuyên là nhịn Agamemnon đi, chàng bèn đi về thuyền. Một lúc sau thì sứ giả của Agamemnon tới hốt Bryseis đi, Achilles tôn trọng sứ giả (vì đó là người đưa tin theo luật của thần linh) và cho đem Bryseis đi. Sau đó Achilles ra biển ngồi khóc với mẹ (thần biển Thetis), đòi mẹ phải lên gặp Zeus bảo là phải trừng phạt quân Hy Lạp cho Agamemnon một trận biết tay. Thetis lên làm nũng với Zeus, nhưng Zeus sợ vợ là Hera vì bà này ủng hộ quân Hy Lạp (Hera vẫn căm Paris thành Troy vụ trái táo vàng*, coi ở dưới nhe), nên Zeus không biết phải làm thế nào.

tui khoái mặt Achilles trong tấm hình này

Qua quyển 2, Zeus nghĩ ra cách, bèn phái một thần giấc mơ tới báo mộng cho Agamemnon rằng quân Hy Lạp sẽ thắng thôi, đừng lo, cứ tiến vào Troy đi. Đây là âm mưu của Zeus, vì quân Hy Lạp nếu thiếu Achilles thế nào cũng bị te tua, đúng ý Thetis. Nhưng nếu Achilles chịu trở lại thì Hy Lạp sẽ thắng, đúng ý Hera. Sáng hôm sau, Agamemnon thức dậy, kể lại giấc mơ cho các vương tướng nghe, rồi đồng ý với nhau rằng đó là một điềm mộng tốt.

Agamemnon sau đó không biết nghĩ sao lại đi ra tuyên bố thử lòng binh sỹ, bảo là thần linh báo mộng nói rằng không có cửa thắng Troy tường cao rào kín đâu. Chúng ta đi xa ròng rã chín năm tới đây mệt nhọc, thuyền gỗ cũng đã mục, vợ con ở nhà cũng đã nhớ, thôi thì về thôi. Ai dè binh sỹ ra thuyền ào ào về thật. May nhờ Athena xuống bảo Odysseus ra thuyết phục mọi người, binh sỹ mới tập hợp đầy đủ lại.

Sau đó Agamemnon ra nói với binh sỹ:

Hỡi binh sỹ ba quân, hãy cùng đánh chén và chuẩn bị ra chiến trường. Mài sắc giáo thương, chỉnh tề khiên giáp, lo cho chiến mã no cỏ, xem lại chiến xa kỹ càng, rồi ra trận đầy quyết tâm. Sẽ không ai có thì giờ ngơi nghỉ, cho tận tới khi đêm về. Dây khiên của các người phải thấm đẫm mồ hôi tuôn từ lồng ngực, bàn tay các người phải rã rời cùng giáo thương, ngựa xe các người phải nóng rẫy đến như nung chảy. Và như có kẻ nào lẩn quẩn nơi những con tàu xa rời chiến cuộc, nếu lọt vào mắt ta, thì không gì có thể cứu vãn kẻ đó được nữa, hắn sẽ phải làm mồi cho loài khuyển điểu.

(Iliad - quyển 2 - dịch từ 2 bản dịch tiếng Anh của George Chapman (1598) và E.V. Rieu (1950, revised 2003).
_______________________

Đoạn này (và cả đoạn dưới nữa) tôi không tài nào dịch ra thơ như đoạn trong quyển 1 mà không làm mất cái hay của từ ngữ được. Cuối cùng tôi quyết định dịch ra văn xuôi, nhưng mà đọc kỹ thì sẽ thấy vẫn còn sót lại vần vèo trong văn xuôi. Dịch đoạn này, tự nhiên tôi nghĩ tới hai thứ, thứ nhất là cái hịch của Trần Hưng Đạo, thứ hai là bản dịch Chúa Nhẫn Nhã Nam mới làm. Không biết chuyện tôi cố gắng nhét vài câu biền ngẫu với từ Hán Việt vô đoạn dịch văn học Hy Lạp cổ như vầy có dễ bị ném đá không. Các bạn trên mạng đã từng gào thét rằng Chúa Nhẫn dịch như truyện chưởng Tàu, lỡ mà đọc được, liệu có lại gào thét tôi biến Homer thành truyện chưởng nữa hay không.

Dĩ nhiên là nghĩ nhảm thôi, chắc gì các bạn vào đây đọc được. Hehe.

_____________________

Sau đó tới phần sau của quyển 2 là phần nhà thơ liệt kê (dĩ nhiên bằng thơ, đọc bản tiếng Anh cổ thế kỷ 17 của Chapman lên nghe vô cùng du dương kèm với những cái tên Hy Lạp đảm bảo trẹo mồm) quân lực Hy Lạp. Dĩ nhiên tôi không rảnh đi dịch phần đó làm gì, chỉ có phần mở đầu sau đây, tôi thấy rất hay nên ngồi dịch ra, lại bằng văn xuôi.

Này hỡi các Muse ngự trên Olympus, xin hãy cất lời. Các nàng là giống thần tiên, tri kiến muôn nơi muôn việc, biết vạn sự trên đời. Còn chúng tôi giống người phàm dại, chẳng biết chi ngoài việc giỏng tai nghe các nàng kể lại. Về phần tôi, giá như tôi có đủ mười lưỡi, mười mồm, một giọng đọc không hề biết mệt và lồng ngực đồng thau, bằng không tôi không tài nào kể vanh vách ra hết danh phận và chức tước tráng sỹ trong hàng ngũ Hy Lạp. Trừ khi chính các nàng, những người con gái bất tử của Zeus cưỡi đám mây dữ, đến đây mà gợi nhắc, mà đồng thanh đọc cùng, khi đó tôi sẽ hát về các chiến thuyền Hy Lạp, từ chiếc đầu tiên tới chiếc cuối cùng.

(Iliad - quyển 2 - dịch từ 2 bản dịch tiếng Anh của George Chapman (1598) và E.V. Rieu (1950, revised 2003).

Các bạn nào rảnh và đam mê có thể lên wiki để xem về cái danh sách nên thơ đó: http://en.wikipedia.org/wiki/Catalogue_of_Ships

Ở phần "lồng ngực đồng thau" trong 2 bản dịch có sự khác biệt. Bản dịch tiếng Anh trung cổ của Chapman chép là a breast of brass, còn bản của Rieu dịch là a heart of bronze. Tôi chọn dịch theo Chapman vì nó cùng trường từ vựng với ba cái lưỡi, mồm, giọng,... đã nói. Nhân tiện, brass là đồng thau, hợp kim Cu-Zn, còn bronze là hợp kim Cu-Sn (đồng-thiếc).



*Trái táo vàng (tích này nhiều người cũng biết) là tích xảy ra từ trước cuộc chiến thành Troy. Paris hoàng tử thành Troy (lúc đó đương bị đày đi chăn cừu) được mời (được dụ?) làm giám khảo chấm coi trong Athena, Hera và Aphrodite ai là người đẹp nhất. Hera dụ là chấm cho thần, thần sẽ cho làm vua của vua. Athena bảo chấm cho thần, thần sẽ cho trí tuệ bậc nhất. Còn Aphrodite bảo chấm cho thần, thần sẽ cho mày chiếm được trái tim của cô gái đẹp nhất trần gian. Giai nào chả khoái gái, ở đây Paris còn khoái gái hơn quyền lực và trí tuệ nên chấm cho Aphrodite (bằng cách đưa trái táo vàng) làm người đẹp nhất.
Sau này, Paris cua được Helen vợ vua thành Sparta, rồi đem về Troy. Menelaus vua thành Troy, là em ruột của Agamemnon, vua thành Argos, hùng mạnh nhất xứ Hy Lạp, tức quá bèn đòi anh tập hợp tất cả thành bang đi đánh Troy.

Iliad (1)

Iliad (2): Hịch của Agamemnon và lời hát của Homer (quyển 2)
Iliad (3): Hector dòm thấy thằng em quá hèn nhát nên đã chửi ra sao (quyển 3)
Những người khổng lồ: về phim Troy, tôi có dịch 1 đoạn (rất ngắn) Iliad quyển chót


Đằng sau Achilles, nữ thần bỗng xuất hiện,
Ngăn chàng lại, tay nắm những lọn tóc nâu
Ngoài chàng ra, Thần không cho ai thấy hình thù.
Nhìn Athena, chàng kinh ngạc thốt ra những lời có cánh:
"Con gái Zeus, cưỡi những đám mây bão táp,
Người hiện ra giữa lúc tên vua này
Thốt những tiếng mạ nhục tới ta đây
Ta sẽ trừng trị thói xấc xược, xin chứng giám!"
Buông lời đáp, Nữ thần với đôi mắt xám:
"Dịu tâm lại, hỡi Achilles. Ta hiển xuống từ trời cao
Hera trung lập sủng ái cả hai người biết bao.
Nên: hãy buông kiếm và bỏ mối hiềm kỵ
Hãy chỉ xúc phạm hắn bằng lời, hỡi tráng sỹ.
Vì hãy nghe những lời ta nói sau đây:
Rồi phần thưởng gấp ba lần ngươi bị tước, sẽ có ngày,
Hắn sẽ phải lót dưới gót giày ngươi chuộc lỗi,
Buông tay ra, Achilles, hãy nghe ta nói!"

(Iliad, Homer)

tranh: Giovanni Battista Tiepolo (1757): Minerva (Athena) ngăn Achilles không giết Agamemnon.

Dịch: QH, từ 2 bản dịch tiếng Anh của Chapman và Rieu.

______________________

"Những lời có cánh" là một cụm từ của Tây du nhập vào tiếng Việt. Cụm từ này bắt nguồn từ Iliad của Homer. Nếu không đọc từ điển Trích dẫn của Suối cạn có bò (Oxford Dictionary of Quotations) thì sẽ không biết đâu. He he.

Agamemnon là "vua của các vua" của Hy Lạp, vua Argos, nhưng đứng đầu tất cả các thành bang chư hầu, đi qua đảo của ông Chryses, người giữ đền thờ Apollo, tiện tay cướp con gái của ông này là cô trinh nữ Chryseis về làm vợ. Ông Chryses tới đòi chuộc lại con gái thì bị dọa giết nên đành về, cầu nguyện thần Apollo. Thần thấy trinh nữ trong đền thờ của mình bị xúc phạm, tức quá bèn làm cho lính Hy Lạp bị bệnh tật, chết hàng loạt. Tiên tri của Agamemnon bảo rằng do ông chôm trinh nữ từ đền Apollo nên bị thần quở. Do sức ép dữ quá nên Agamemnon bảo rằng thôi được rồi, tao sẽ trả, nhưng đây là chiến lợi phẩm của tao, nếu tao trả về thì phải có đứa nhường chiến lợi phẩm lại cho tao, tao sẽ lấy đồ của Achilles, Ajax, hoặc Odysseus.

Achilles nghe vậy tức quá bảo là tui không có ân oán gì với dân thành Troy, tui đi theo chỉ để giúp ông, vậy giờ ông ăn nói bố láo bố toét. Tui dỗi, tui về Phthilia. Agamemnon bảo, mầy chỉ là thằng chiến binh, mày không đánh nhau thì chứ làm cái việc gì, cứ về đi, tao không quỳ xuống xin mày ở lại đâu, tao sẽ lấy con nô lệ Bryseis của mày. Achilles nghe nói tự ái nổi đùng đùng, phân vân không biết nên rút kiếm ra chém hay làm gì thì Athena xuất hiện và có cuộc đối thoại như trên.

Athena khuyên Achilles không nên động thủ, chỉ nên động khẩu. Dân Hy Lạp si nghĩ thật hay ho.

Achilles đọc là A-khi-li-s, hoặc A-ki-li-s, nếu bạn muốn đọc theo tiếng Anh.

Những người khổng lồ

Iliad (1): Athena bay ra can Achilles cãi nhau với Agamemnon (quyển 1)

Iliad (2): Hịch của Agamemnon và lời hát của Homer (quyển 2)
Iliad (3): Hector dòm thấy thằng em quá hèn nhát nên đã chửi ra sao (quyển 3)

"Hỡi Achilles, hãy kính sợ thần linh,

Hãy thương hại ta, một vị vua tủi nhục

Mang trên vai gánh nặng đầy khổ cực

Làm một điều chưa ai từng trả qua

Đó là hôn lên tay kẻ đã giết chính con ta."

(trích quyển 24 - Iliad - Homer, dịch theo bản dịch tiếng Anh của George Chapman)

(up phim lên rồi mà nó bị mất tiêu, mời các bạn click vào đây để xem đỡ)

Trích trong Troy (2004), đạo diễn Wolfgand Petersen.

Priam cầu xin Achilles trả lại xác Hector (tranh: Alexander Ivanov)

Sau khi chiến đấu và chiến thắng Hector - hoàng tử thành Troy, Achilles kéo xác Hector theo xe mình trở về doanh trại của quân Hy Lạp. Buổi tối hôm đó, Priam - vua thành Troy - bí mật đến trại của Achilles.
_____________________

Priam tiến vào, hôn tay Achilles.
Achilles: -Ông là ai?
Priam: -Ta vừa làm một điều mà chưa ai trên đời này từng làm. Ta hôn lên tay của kẻ đã giết con trai ta.
Achilles: -Ông là Priam?
Priam gật đầu.
Achilles: -Làm sao ông tới được đây?
Priam: -Ta cho là ta rành đất nước của chính ta hơn là người Hy Lạp.
Achilles (đỡ Priam dậy): -Ông thật dũng cảm. Ta có thể cắt đầu ông trong một cái chớp mắt.
Priam: -Ngươi nghĩ cái chết giờ đây còn làm ta sợ nữa sao? Ta đã chứng kiến đứa con trai cả của ta chết, chứng kiến cảnh ngươi kéo lê xác nó sau xe ngựa... Hãy trả nó lại cho ta. Ngươi biết nó xứng đáng có một tang lễ trang trọng theo đúng danh dự của nó mà. Trả nó lại cho ta.
Achilles: -Hắn giết em ta.
Priam: -Nó nghĩ hắn là ngươi. Bao nhiêu anh em ngươi đã giết rồi? Bao nhiêu người con, người cha, người anh và người chồng? Bao nhiêu hả, Achilles dũng mãnh?...
            Ta biết cha của ngươi. Ông chết trước khi thời của ông đến. Nhưng ông may mắn khi không phải sống đủ lâu để thấy con trai mình ngã xuống...
            Ngươi đã lấy mọi thứ của ta, đứa con trai cả, người kế thừa ngôi vua của ta, người bảo vệ vương quốc của ta. Ta không thể thay đổi những gì đã xảy ra, đó là ý muốn của các thần. Nhưng hãy cho ta ân huệ nhỏ này. Ta yêu đứa con trai của mình từ lúc nó mở mắt cho tới tận khoảnh khắc ngươi làm mắt nó nhắm lại.
            Hãy để ta tắm rửa cho nó. Hãy để ta đọc lời cầu nguyện. Hãy để ta đặt hai đồng xu lên mắt nó để trả cho người đưa đò.
Achilles: -Nếu ta cho ông ra khỏi đây, nếu ta cho ông lấy lại thân xác của hắn, sẽ không có gì thay đổi đâu. Ông vẫn là kẻ thù của ta vào buổi sáng.
Priam: -Ngươi vẫn là kẻ thù của ta ngay tối nay. Nhưng ngay cả kẻ thù cũng có thể tỏ lòng kính trọng lẫn nhau.
Achilles (im lặng, đi ra một bên): Ta kính trọng lòng can đảm của ông. Hãy gặp ta ở ngoài. (đi ra)

Achilles (bọc xác Hector lại và khóc): Chúng ta sẽ gặp lại nhau sớm, người anh em.

____________________

Đoạn này là một đoạn hay trong phim Troy. Troy là một phim hay, vượt ngoài mong đợi của tôi.
Đoạn phim này khắc họa được những giọt nước mắt của Achilles đã rơi xuống trong quyển cuối cùng của Iliad. Không như mọi người thường nghĩ, Iliad của Homer dừng lại ở đoạn Priam đến xin xác Hector về và chôn cất. Con ngựa thành Troy nổi tiếng được kể lại trong các tác phẩm khác của các tác giả khác, rõ nét nhất trong đó là Aeneid của Virgil (đây cũng là một anh hùng ca nổi tiếng của nhà thơ La Mã Virgil, kể về Aeneas người thành Troy trốn thoát khỏi thành Troy sụp đổ và đến Ý, là tổ tiên của hai anh em sinh đôi Romulus và Remus, người sáng lập ra thành Roma).

Phim Troy kể về cuộc chiến thành Troy mà không có bóng dáng một vị thần nào, là một phim lịch sử chứ không phải một phim thần thoại. Ngay cả nữ thần biển Thetis, mẹ Achilles, trong phim cũng được khắc họa như một người phụ nữ bình thường, trong khi ở Iliad, bà được Homer miêu tả với rất nhiều sức mạnh đến từ biển, ban cho Achilles đủ thứ vũ khí, áo giáp.

Trong Homer, Troy là một cuộc chiến mà đủ các vị thần tham gia. Họ không trực tiếp đánh trận nhưng góp phần làm ảnh hưởng đến thế cục. Thần Apollo cho rằng Achilles lấy xác Hector về, không để cho Hector được chôn, kéo lê xác trên mặt của đất là tỏ ra không tôn trọng đất mẹ. Thế là Zeus phải cho Thetis đi truyền đạt ý nguyện cho Achilles cần phải trả xác Hector lại và phái thần Cầu vồng Iris truyền đạt cho Priam là phải đi xin lại xác Hector cùng với sự dẫn đường của Hermes. So với câu chuyện đầy thánh thần của Homer, bộ phim Troy rõ ràng mang tính nhân văn hơn nhiều.

Xem phim, tôi thấy thần thoại Hy Lạp dưới một góc độ khác, một góc độ nhân văn. Đó cũng từng là những con người, họ đã được thần thánh hóa vì những chiến công của họ, vì những điều họ đã làm. Những gì những con người của lịch sử ấy đã làm chính là điều khiến họ được cả ngàn năm sau nhớ đến, như lời bài hát chính thức của Troy "Remember" mà Josh Groban hát:

I'm with you, whenever you tell my story, 
for I am all I've been done.


Cuối cùng thì Achilles cũng chết, chết một cái chết đầy tính thần thoại trong một bộ phim không hề thần thoại, theo đúng kịch bản của bi kịch Aeschylus (tiếng Việt đọc theo tiếng Pháp là Étsin, còn đọc chánh xác tiếng Hy Lạp là Ét-xơ-khi-lús): Achilles bị Paris bắn thẳng vào gót chân, khi đang ôm lấy Briseis. Cái chết của Achilles, những giọt nước mắt của Achilles, cơn giận dữ của Achilles, ánh nhìn của Achilles, lời nói và cử chỉ của Achilles, sự dũng mãnh và hiếu chiến và cả tình yêu của Achilles đều làm nên hình ảnh của một người anh hùng. Tất cả những thứ đó, Brad Pitt đều thể hiện một cách tuyệt vời qua vai diễn của mình.

____________________

Tôi nhận ra Iliad thực sự là một quyển khó nuốt. Tôi đọc bản dịch của Chapman, một bản dịch từ thế kỉ 17, một bản dịch được đánh giá là hay và tuy có hơi chế biến lại về từ ngữ so với bản tiếng Hy Lạp cổ nhưng giữ trọn vẹn phong cách của Homer. Tuy thế, đối với tôi, đó là một bản dịch khó đọc, tôi phải đọc cùng với bản dịch thô của Butler.

Tôi vừa đọc được vài trang của quyển 1 thì phải ngừng lại, để giành sau khi thi đại học xong sẽ giành thời gian đọc tiếp. Tự nhiên hôm nay ngứa ngáy tay chân, ngồi xem lại đoạn Priam gặp Brad Pitt, à gặp Achilles.

___________________

Nếu sau này người ta có kể lại câu chuyện của tôi, hãy để cho họ nói rằng tôi đã bước đi cùng những người khổng lồ. Con người sinh ra và chết đi như lúa mạch mùa đông, nhưng tên tuổi của họ không bao giờ chết. Hãy để họ nói rằng tôi sống cùng thời với Hector, người thuần ngựa. Hãy để họ nói rằng tôi sống cùng thời với Achilles...
(Odysseus - lời nói cuối phim)