Mình đọc một bài viết của một bác sĩ trị liệu tâm lý. Trong đó có một ý ông ấy nhấn mạnh là ông ấy luôn cố giữ để kiểm soát được empathy của chính mình trong quá trình chữa lành. Ước gì mình làm được như vậy. Chỉ phát huy compassion, để phát triển lòng yêu thương trong khi chăm sóc và quan tâm, nhưng giữ cho empathy được kiểm soát. Như vậy, ông ấy giữ được một khoảng cách với những cảm xúc mãnh liệt của người đối diện.

Ước gì mình làm được như vậy.

Đáng lẽ mình nên về trước một tuần. Trong khi việc xong hết rồi, đáng lẽ cần về, mà lại chẳng thể về được.

Khi có vấn đề, mình thường cố gắng giải quyết vấn đề. Đến khi nào kiệt sức thì đi ngủ. Nhưng đó là những vấn đề mình giải quyết được, còn những vấn đề mình không thể làm gì được thì mình chỉ muốn đi ngủ, để không phải lo nghĩ nữa, và hi vọng khi thức dậy thì mọi việc sẽ ổn hơn chút xíu. Nhưng có những khi thức dậy thì mọi việc còn tệ hơn lúc chưa ngủ, hoặc đang không có chuyện gì cả đột nhiên lại có chuyện.

Khi mình nghĩ tới bạn mình đau khổ, mình cũng thấy đau trong lòng. Đau lắm, nó nhói lên. Giống như có những lần mình nghĩ về cái đau khổ của em mình chịu, hoặc về chuyện hai con mèo con qua đời mấy năm trước, hoặc chuyện ngày xưa có lần mình nằm nghĩ về chiến tranh Việt Nam xong mình thấy đau khổ quá (rất nhảm nhí). Cái đau đó khác với những cái đau khổ nội tại mà mình tự trải qua, khác như thế nào thì không nói được, nhưng cảm được. Tạm gọi là cái đau của tha nhân, cái đau của người ngoài, tiếp nhận theo kiểu empathy. Cái đau này nó dựa trên hệ quy chiếu là cái đau của chính bản thân mình từng trải qua, nhưng nó không giống cái đau của bản thể, nó là cái đau của người ngoài quy chiếu lên bản thể. Vì mình là cái bản thể không thể hiểu được chính xác cái đau của người khác (không ai biết chính xác được người khác đau như thế nào, xin chào bác Wittgenstein), mình chỉ hiểu được qua những cái đau của mình có thể trải nghiệm được.

Mình chỉ muốn viết ra cho bạn mình đọc được biết là mình luôn muốn ở cạnh bạn lúc đau khổ. Chúng ta hãy ở cạnh nhau, nỗi đau sẽ vơi bớt, không nhiều thì ít. Yêu bạn nhiều.

Tuần trước là lần đầu tiên mình phải làm phản ứng với một cái chất siêu độc KCN. Ai cũng biết nó độc, nhưng không phải ai cũng đã từng phải xài nó. Như một nhà hóa học đầy trách nhiệm (hừm), trước khi làm mình phải ngồi nghiên cứu coi phải xài nó như thế nào cho an toàn, lỡ bị đổ ra thì làm gì, làm phản ứng xong thì dọn như thế nào, không được để cho nó bị vô axit vì ra HCN vân vân. Cuối cùng sau khi bàn với Sung Hwan và Alissa thì quyết định là sau khi làm xong thì dọn bằng cách đổ NaOH vô cái dung dịch work up xong rồi tống ôxi già vô cho nó xử rồi đem bỏ vô bình dung môi rác riêng.

Dĩ nhiên là mình làm cực kì cẩn thận nên không có chuyện gì xảy ra. Cái ligand mới có thêm nhóm CN bây giờ nó kết tinh lại màu trắng tinh đẹp như phim, thay vì hồi trước là cái bông bông như kẹo bông gòn.

Vì bàn về KCN nên dĩ nhiên mình với Kristers nói nhảm về mấy vụ tự tử bằng KCN. Nó nói ở trường nó ở Latvia hồi mấy chục năm trước có người ở khoa hóa tự tử bằng KCN. Thực tình không hay ho gì vụ này, không chết liền được mà còn phải chịu khổ cả ngày mới đi. Rồi mình nói nó lại về vụ hơn chục năm trước cái vụ ông nghiên cứu sinh trong lab Corey ở Harvard tự tử cũng bằng KCN. Vụ đó đúng là gây chấn động nguyên cái ngành hóa, không chỉ vì Corey siêu nổi tiếng và giải Nobel, mà cũng vì từ vụ đó mà vấn đề về sức khỏe tâm lí của giới nghiên cứu sinh được quan tâm hơn (nhất là ở cái xứ Mẽo đó, nơi mà nghiên cứu sinh bị bóc lột như nô lệ). Chuyện tự tử ở lab Corey được lên nhiều báo, wikipedia, vân vân. Ông nghiên cứu sinh đó cũng phải siêu giỏi, kiểu ngôi sao sáng trong tương lai, ai cũng tiếc, chỉ vì ghép hai miếng phân tử lại không được mà như vậy.

Kristers hỏi mình mày có nghĩ tụi mình có sức chịu đựng cao không. Mình nói có, nếu không thì cũng chết hết rồi. Đó cũng là một phần nói giỡn, nhưng mình thấy đúng là mọi người trong lab mình hầu hết ai cũng lạc quan, vui vẻ và lành mạnh. Có lẽ không khí, tinh thần và phong cách làm việc ở đây không độc hại như ở bên Mĩ. Nicolai có hơi khùng khùng và lâu lâu la lối mọi người nhưng nói chung là không tạo ra một không khí toxic. Áp lực đúng cách và lành mạnh thì luôn luôn tốt.

__________________

Trên Begin Japanology có cái tập về quần jean. Tập này nói về việc Nhật chế lại quần jean cho thời trang bằng cách ngồi cào, xé, đốt, vá... cho nó cũ đi, xong rồi bán với giá trên trời. Có cái ông chuyên gia, nhà nghiên cứu gì đó, liên hệ việc này với việc nghệ thuật chữa chén gốm, bình gốm bị bể, bằng keo vàng, trở thành tác phẩm nghệ thuật trong truyền thống gốm của Nhật. Rồi có cái ông làm quần jean cũng nói là ổng nghĩ cái nguyên tắc thẩm mĩ của việc mặc quần jean sờn, quần jean cũ, rách, nằm ở chỗ sự sờn, cũ, rách nó thể hiện nét đẹp của thời gian, của việc bền chắc.

Mình thì không thích mặc đồ rách và cũng không thấy nó đẹp ở chỗ nào. Mình nghĩ những cái lí lẽ biện giải về cái đẹp kiểu đó nó hơi giả tạo hay đạo đức giả. Cái nét đẹp đến từ sự bền chắc, sự mặc nhiều lần lại được tạo ra một cách nhân tạo, thủ công, nó không đẹp gì. Có cái kiểu áo khoác jean làm theo kiểu áo khoác xưa của nông dân Nhật, vá chằng vá đụp trải qua bao nhiêu đời. Giống như khoác lên cho cái quần cái áo một cái mặt nạ, nó không thật, nó giả tạo. Thay vì để chính cái quần cái áo nguyên vẹn, để cho thời gian thực hiện những biến đổi (mĩ học nếu có) lên trên nó, thì tầng lớp thị dân vương giả ngày nay lại tự mình giả lập những biến đổi thời gian đó. Cái nét đẹp từ sự bền chắc, sự cũ kĩ rồi lại thay đổi theo trend thời trang, nó không còn mang thực chất nữa.

Mình luôn nghĩ nếu mà chủ nghĩa tiêu dùng tư bản có phát triển thì nó nên phát triển theo hướng của Nhật hay châu Âu, sẽ tốt hơn là theo hướng tào lao của Mĩ. Nhưng vấn đề về cái chủ nghĩa tiêu dùng quần jean như trên thì không đồng ý được hehe.

xuyên qua ráng chiều

"Lòng đầy thương nhớ
Mắt dõi trông về
Phương trời xa kia
Xuyên qua ráng chiều
Mưa xuân rơi xuống"

Thơ của Fujiwara no Shunzei trong Tân cổ kim tập.

(Omoiamari 
Sonata no sora wo 
Nagamureba 
Kasumi wo wakete 
Harusame zo kuru)

Tranh của Kawase Hasui, Mưa ở Maekawa vùng Tương Châu (Sagami).

Ơi cây tiêu huyền xinh đẹp

Hôm nay ngồi trong lab tự nhiên radio trên Spotify chơi bài gì mình nghe quen quá, một hồi thì nhớ lại là bài Ombra mai fù hồi cuối tuần ở nhà nghe. Bài hát nằm trong một cái opera Serse không ai biết của Händel làm ở London. Bản thân cái bài hát, tuy không nhiều người biết, nhưng còn nổi hơn cái opera.

Bài hát là cảnh mở đầu của tuồng. Vua Xerxes ngồi trong vườn dưới tán cây tiêu huyền, hát lên ngân nga ca ngợi cây tiêu huyền.

Lời đầu là nhà vua nói về những chiếc lá mềm mại xinh đẹp của cây tiêu huyền yêu quý, cầu cho số mệnh cây được vẹn toàn, cầu cho sấm sét, chớp lòa, bão tố, gió mưa không xâm hại tới cây. Lời này hình như trong tuồng mới có, không bao giờ thấy hát hết.

Lời thứ hai là lời hát:

Ombra mai fu 
di vegetabile, 
cara ed amabile, 
soave più.

Mãi không bao giờ bóng mát
của một loài cây nào
thân mến và đáng yêu
hay ngọt ngào bằng
(cây tiêu huyền của ta).

Có một câu thôi mà nhà vua ngồi hát đi hát lại. Thật là yêu cây yêu lá quá đi.

Bài này ngày xưa Händel viết cho giọng nam thiến. Về sau không còn ai hát giọng nam thiến nữa nên chuyển thành giọng phản nam cao. Bình thường mình thích Jarousky hát mà bài này nhìn ổng biểu cảm thấy ghê quá. Coi bản của Andreas Scholl thấy ổng bận complet, chải tóc đeo kính, đứng dạng chân như Ronaldo sút phạt, hát giọng countertenor cao ơi là cao, thấy thật là ngầu. Cái nốt đầu tiên chữ Ooooommmmm, ngân ra y như tiếng chuông. Giống như nhìn nên tán lá mát ơi là mát trên cao, thấy bầu trời lọt qua kẽ lá, ngân vọng xuống.

 

Tuần trước vì một lí do dở hơi nào đó mà mình không nhớ, mình vô trang wiki của chùa Bút Tháp. Trong đó có cái ảnh một cái am trên nền trời xám xịt mây. Và mình chợt thấy nhớ cái cảnh trời xám xịt mây một cách khủng khiếp. Dù cho đó là cảnh trời xám xịt mây sau tháp chuông nhà thờ Đức Bà, hay cảnh trời xám xịt mây lúc mình nhìn từ cửa sổ ở nhà, thì mình vẫn đều nhớ. Cái cảnh đó, cùng với khí trời man mát, mùi của mưa bão sắp tới, mình đều thấy nhớ. Ở xứ lạnh, hầu như chẳng khi nào có bầu trời như vậy, để sẵn sàng cho một cơn mưa nhiệt đới như vậy.

.

Dạo này mỗi khi lo âu mình uống rất nhiều nước. Thay vì nốc cà phê hay trà thì mình uống nước lọc. Uống đủ hai lít mỗi ngày. Uống nhiều nước và đi tiểu nhiều lần. Cũng có thể mình uống nước vì đạp xe nhiều hơn. Thẻ đi tàu và buýt của mình đã hết hạn, và mình không muốn mua lại, nên mình chăm chỉ đạp xe, mỗi ngày 10 cây số. Rồi còn ăn kẹo chanh nữa.

.

Mỗi khi lo âu mình cứ lẩm nhẩm bài "quán tự tại bồ tát hành thâm bát nhã..." bằng Hán Việt. Mình thích đọc cái bài kinh qua bờ này không chỉ vì nó hay, mà còn bởi vì ngôn từ cứ cuồn cuộn chảy ra sẽ khiến tâm trí mình dịu lại. Mình không còn trong thời kì ghiền Phật giáo nữa, bây giờ mình coi Phật giáo cũng giống như là một cách nhìn nhận thế giới, một cách nhìn nhận rất hay và đẹp.

Bồ tát nương vào Bát nhã thì tâm không còn chướng ngại. Tâm không còn chướng ngại thì không sợ hãi, xa rời được mộng tưởng đảo điên, đạt được niết bàn cuối cùng. 

Mình thích hình tượng Quán thế âm. Ngài tượng trưng cho lòng thương xót. Trong đạo Phật, lòng thương xót mà không có trí tuệ, hay trí tuệ mà không có lòng thương xót thì đều vô nghĩa, không làm được gì cả. Bồ tát Quán thế âm thương xót mọi thứ. Ngài ở lại chốn này, đi ra đi vào mọi cõi, biến hình thành đủ thứ, nam, nữ, đầu ngựa, atula, vân vân để cứu vớt mọi người, mọi vật đau khổ.

Mình thích nghĩ về cái cách mà bồ tát Quán thế âm cảm nhận nỗi đau của tất cả mọi người. Thật là đau, thật là xót. Nhưng ngài không khổ. Ngài có đủ trí tuệ để không cảm thấy khổ nữa.

cái đau là không tránh được, còn cái khổ là do lựa chọn. 

Câu này là Haruki Murakami tự bịa ra hay nhặt đâu đó về, chứ không phải trong kinh Phật. Nhưng nó mang trong đó áo lí của Phật giáo. Cái đau là cái đau vật lí, là cái đau khi mở lòng ra với người khác, hay với toàn thể chúng sinh. Còn cái khổ là khi ta tự để mình chìm vào trong cái đau, chìm vào trong sự sân hận, đổ lỗi.

Schopenhauer viết về nghịch lí con nhím, là một ẩn dụ nói về sự tổn thương gây ra bởi sự thân mật ở con người. Nhưng mình nghĩ cũng có thể dùng để nói về sự tổn thương khi bồ tát mở lòng ra. Khi trời lạnh, những con nhím trong hang đứng sát lại với nhau để chia sẻ hơi ấm, nhờ đó mà chúng mới sống sót được. Càng đứng gần nhau thì càng ấm, nhưng gai của chúng sẽ đâm lẫn nhau, làm tổn thương nhau. Tương tự, một vị bồ tát thấu hiểu cái đau của toàn bộ các cõi, sẽ như bị vô số cái gai đâm vào trong lòng. Đau đến cùng cực, đau đến vô lượng, nhưng hoàn toàn không khổ. Như vậy thì mới phát triển được lòng bi vô lượng.

Mình nhớ có lần mình coi trên youtube có đoạn phim Dalai Lama khi thuyết về tâm thương xót, thì chợt bật khóc, đưa khăn lên quệt nước mắt. Dalai Lama cũng được Phật giáo Tây Tạng coi là một biến thân mấy chục đời của bồ tát Quán thế âm.

Hồn vẫn trong mà mộng vẫn xinh

Nguyễn Bính

Hôm qua khi youtube trong lab chơi nhạc của The Second Moon, Kristers cảm thán là tại sao ngoài kia có những người đang chơi nhạc hay như vầy mà mình phải ngồi trong này làm cái phản ứng quỷ quái này. Xong mình với nó ngồi nói nhảm về việc tại sao chúng ta lại đi chọn cái nghề này. Nó nói đáng lẽ nó có thể làm nhạc công, giờ đang đánh đàn ở đâu đó. Có khi tụi mình giờ đang là kĩ sư, ngồi lắp máy bay, hay là vọc máy tính, có khi tụi mình đang là nông dân, trồng nấm đâu đó sau nhà. Sung Hwan đi ngang qua, nói: vì tụi mình chọn sai ở một khoảnh khắc nào đó trong đời.

Nói giỡn thì nói như vậy, chứ mình không nghĩ tụi mình ghét cái công việc tụi mình đang làm. Mình từng đi làm sách, xong mình lại đâm ra nhớ công việc này. Mình nghĩ hầu hết mọi người làm trong lab tổng hợp hữu cơ không ai xác định mình sẽ làm công việc này suốt đời (hoặc ít ra là sẽ không cày trong lab suốt đời). Nó không lành mạnh gì để làm tới già, và hóa học hiện đại không phải là giả kim thuật, không còn hình ảnh ông thầy trùm râu dài tóc trắng ngồi khuấy vạc trong xưởng.

Kristers nói: dù sao thì làm nhà hóa học dỏm vẫn đỡ hơn làm nhạc công dỏm. Mình chắc chắn không phải nhà hóa học xịn (cái gì có thể xịn nhưng nhà hóa học xịn thì chắc chắn không phải), nhưng mình cũng cố gắng để đừng là nhà hóa học dỏm.

.

Cảnh quay cuối phim Darkest Hour là cảnh ngầu nhất phim. Đó là cảnh Churchill lom khom đi ra khỏi viện Thứ Dân. Lom khom, vì đó là dáng đi của ổng, nhưng ổng đi ra khỏi viện với tư cách người thắng cuộc. Gary Oldman đóng Churchill hay ơi là hay. Lúc ổng nói gần xong bài "Chúng ta sẽ chiến đấu trên bờ biển", toàn bộ khu đối lập bên Công Đảng hò reo vỗ tay quá trời, còn bên chính cái đảng của ổng, đảng Bảo Thủ, thì vẫn ngồi im như thóc. Một lúc sau, sau khi Chamberlain ra hiệu thì mọi người bên đảng Bảo Thủ mới dám vỗ tay rào rào cho Churchill. Lúc đó, ổng biết mình đã thống nhất được toàn nghị viện cho cuộc chiến với Hitler.

Việc gánh một đất nước không dễ, nhất là khi đó không chỉ là một đất nước, một cái đảo, mà là một đế quốc lớn, rải khắp thế giới như nước Anh lúc đó, lại còn phải đối đầu với một thế lực ở bên kia bờ biển đang ào ào kéo sang, mà gần như toàn bộ quân đội của Anh thì đang bị vây sắp chết ở Dunkirk. Thời gian trong phim kéo dài chưa tới gần 1 tháng, từ lúc Chamberlain từ chức thủ tướng Anh nhường cho Churchill lên. 1 tháng cực kì khủng khiếp của Churchill. Ổng còn bị bipolar, lúc hưng phấn thì ổng làm việc suốt nguyên ngày, lúc trầm thì ổng cũng vẫn phải cố mà gánh cả một đế quốc. Có cảnh Gary Oldman đóng Churchill lúc bi thảm cùng cực là lúc gọi điện cho Roosevelt bên Mĩ để xin xỏ và lúc vua George vào gặp Churchill ở nhà. Lúc ổng thảm quá, ổng thức suốt đêm. Bà vợ của ổng đi vào, nói: Đi ngủ đi Heo.

.

Thuyền chèo đêm nguyệt sông biếc

Coi lại phim Only Yesterday có cái cảnh con nhỏ nhân vật chính hồi lớp 5 ngồi đổi đồ ăn với thằng bạn kế bên lúc ăn trưa. Coi cảnh này mình thấy vui xong tự nhiên mình nhớ lại tất cả những đứa mà hồi đi học mình từng ngồi kế. 

Năm lớp 1 lần đầu tiên vào lớp thì bố dắt vào rồi để mình ngồi cạnh một thằng tên là Tường. Sau khi phụ huynh về hết thì thằng này bắt đầu ngồi khóc. Mình nhìn nó rất ngạc nhiên, kiểu như giờ thì mình sẽ hỏi ủa có cái mẹ gì mà bày đặt khóc. Mình chỉ nhớ thằng này nói ở nhà ba nó không cho nó đọc truyện đôrêmon, còn lại mình không nhớ nhiều lắm. Phần sau của năm lớp 1 hình như cô giáo có chuyển chỗ mình đâu đó xuống gần cuối lớp vì hồi đó mình vẫn chưa phải đeo kính. Ngồi kế đứa nào thì mình quên mất rồi. Năm lớp 2 và lớp 3 học cùng một lớp, không xáo lại, nhưng cũng không thể nhớ được là ngồi kế ai. Những đứa ngồi xung quanh như Huy Tân hay An Chi hay Đan Thanh hay Hoàng Kha gì đó thì còn nhớ mang máng chứ đứa ngồi cạnh thì nhất quyết không nhớ nổi. Năm lớp 4 và lớp 5 cũng cùng một lớp nhưng chỉ nhớ được là năm lớp 5 ngồi kế một con nhỏ tên là Lê Kha, hơi điệu và suốt ngày bắt mình chỉ bài toán cho nó.

Lớp 6 thì đầu tiên là ngồi kế thằng Khánh Hưng, sau đó thì ngồi kế Quỳnh. Lớp 7 ngồi kế thằng Hồng Quân và suốt ngày nói bậy với nói nhảm tuổi dậy thì. Lớp 8 ngồi kế Vân Anh, trước mặt thằng Đạo và thằng Nguyên thì ngồi trong góc. Lớp 9 thì ngồi kế một con nhỏ mà mình quên mất tên rồi, Lớp 9 mình ngồi đầu bàn, đầu bàn bên kia là Hạnh, tính ra thì kêu là ngồi kế Hạnh cũng tạm chấp nhận.

Lên lớp 10 là năm duy nhất mình không ngồi kế ai vì cái lớp xếp chỗ quá tâm linh nên mình ngồi ở cái dãy bàn sát cửa sổ, có 4 cái bàn đơn xếp hàng dọc nên có 4 đứa coi như ngồi một mình. Thằng GC ngồi cuối dãy ôm cái thùng rác còn mình ngồi đầu dãy để ghi điểm danh. Nếu tính là mình ngồi đầu bàn thì đầu bàn bên kia là Hoàng Như. Năm lớp 11 và 12 thì bàn mình 3 đứa là mình, Thanh Long và Châu Trị; mình ngồi kế thằng Thanh Long. Chỉ có thay đổi là lớp 11 thì ngồi giữa lớp đầu dãy của nguyên đám con trai. Còn lớp 12 thì bày đặt lấy lí do "chăm chỉ học hành" để 3 đứa chuyển lên đầu lớp ngồi cho vui. Mình ngồi trước mặt Thư với Hoàng Như, còn hai thằng kia ngồi trước mặt Hạnh với Thu Oanh.

Chả biết ghi ra đây làm gì nhưng ghi ra thấy vui vui.

_____________

Anh Shouguo có mơ ước là làm xong postdoc lấy 4 paper rồi về TQ làm giáo sư. Vậy nên anh đang cày như điên để lấy 2 paper nữa cho kịp. Tuần trước mới nói cho mình biết là người yêu kêu sang năm phải xong để về. Anh Shouguo thích chơi tem, mà chỉ tem TQ thôi, tem khác không chơi, thích viết thư pháp và viết chữ rất đẹp. Mình với Shouguo là hai đứa không có tiền nhưng suốt ngày đi coi tranh với tượng cổ Á Đông bán đấu giá toàn mấy trăm ngàn franc. Mấy lần còn kéo nhau đi vô mấy cửa hàng đồ cổ, để kiếm tranh Nhật và tượng TQ với Đông Dương cổ để nhìn và hỏi giá cho vui. Thật ra cũng có mấy cái trong tầm, nhưng dĩ nhiên là vẫn tiếc tiền nên không bao giờ mua. Anh Shouguo dĩ nhiên là ăn lương postdoc ở Thụy, nhưng tháng nào cũng gửi hết tiền về nhà, "để trả nợ", nhưng ai biết nói thật hay nói giỡn.

Đôi khi mình suy nghĩ vì sao anh Shouguo lại thân với mình, dù hơn mình 6 tuổi. Có khi vì mình biết về tranh Nhật và thơ cổ TQ. Có thể lại là vì anh Shouguo lớn lên ở nông thôn TQ, còn mình ở ngoại thành Sài Gòn nên dù gì cũng có nét chung. Anh Shouguo kể cho mấy đứa châu Âu rằng hồi nhỏ ảnh đi tát mương bắt cá này nọ thì tụi kia không hiểu, nhưng mình thì ít ra cũng có khái niệm.

_____________

Nhiều lúc mình muốn nhớ lại nhiều thứ hồi còn nhỏ, nhưng có những thứ mình không thể nhớ được, vì kí ức lạc đâu mất trong vỏ não rồi. Có khi mình nằm mơ thấy, nhưng đến khi tỉnh dậy, nếu nhớ được thì mình vẫn khá hồ nghi, vì mình không rõ đó là thật do mình nhớ lại, hay là não mình lừa mình. Ví dụ như nếu mình cố nhớ về Quỳnh năm lớp 6 thì mình không thể nhớ nhiều được, chỉ nhớ là Quỳnh tròn tròn và dễ thương chứ không thể nhớ được lúc đó ngồi kế Quỳnh như thế nào, nói cái gì. Mình chỉ nhớ được Quỳnh từ năm lớp 9 tới khi lớn, lúc kí ức đã rõ hơn và chơi với nhau nhiều hơn. Hoặc cũng có thể nói là cái đống hormone cơ thể mình tiết ra ở tuổi dậy thì đã thay đổi não mình. Từ năm 12–13 tuổi trở về trước, giống như trong truyện nhóc Nicolas, thế giới của đám con trai là một thế giới tách biệt. Và trong cái thế giới đó, mình không suy nghĩ và quan sát theo cách mình suy nghĩ và quan sát như khi mình lớn lên. Mình chỉ tập trung vào những cái mình quan tâm và hấp dẫn theo một tiêu chí nào đó. Mình không thể nhớ những cái bao quát, những chi tiết xung quanh, những cái mà sau này nếu nhớ lại sẽ mang tính gợi rất nhiều.

Hồi còn nhỏ, mỗi lần đi sinh nhật bạn hay gì đó, khi bố đón về, lúc nào bố cũng hay hỏi: ở đó có bao nhiêu đứa, hay một số chuyện đòi hỏi quan sát bao quát. Lúc còn nhỏ, thường mình sẽ không bao giờ nhớ được hay để ý có bao nhiêu đứa, mình cũng không ước đoán được, vì đó là những cái mình không quan tâm. Thường thì bố sẽ nói đại loại là những cái đó thì phải để ý chứ.

Khi lớn lên, những cái quan sát bao quát, ước đoán đó đột ngột mình có được một cách dễ dàng. Có thể mình học được từ những lần bố hỏi, hoặc do não mình phát triển và trưởng thành hơn, hoặc có thể cả hai.

____________

Có hai câu thơ Nguyễn Trãi hay:

Thuyền chèo đêm nguyệt sông biếc
Cây đến ngày xuân lá tươi.

Đọc lên nghe thích.

Mẹ ơi những người sống trên mây cất lời gọi con

Trong những giấc mộng của mình, ông Jiro mơ thấy sushi máy bay. Ông Jiro mặt mũi thanh tú, sáng sủa, nói năng rõ ràng, đĩnh đạc, hành động dứt khoát, nam tính, nhưng ổng vẫn sống ở trên mây. Nhiệm vụ của ông bạn Honjo trong phim không chỉ là suốt ngày than thở mà cũng là người chuyên nhắc cho ông Jiro trở về mặt đất. Ông Honjo liên tục nhắc ông Jiro về tình hình chính trị xã hội hiện tại, trong những năm giữa hai cuộc đại chiến, cho tới khi nước Nhật bắt đầu đưa máy bay qua đại lục. Từ chuyện đi ăn cơm đừng suốt ngày ăn cá với đậu hũ, tới chuyện dân Nhật còn đói ăn mà chính phủ đòi đi làm máy bay đánh nhau, hay chuyện nước Nhật ngày càng bị cô lập, rằng "sắp sụp đổ hết rồi" (cũng là lời ông điệp viên nói với Jiro trên núi). Bên cạnh ông Honjo chuyên than về các việc đao to búa lớn là cô em gái của Jiro. Kayo liên tục la Jiro về việc vợ sắp chết tới nơi mà suốt ngày đi làm máy bay. Nhưng ông Jiro vẫn sống trên mây, và không phải ổng không thấy được, không tỉnh được, không yêu vợ ổng, hay không biết suy nghĩ, mà là ổng kệ. Ổng kệ, vì máy bay là một giấc mơ bị nguyền rủa.

Trong phim có hai bức thư pháp đều mang chữ "Thiên thượng đại phong" tenjoutaifuu, ghi bằng chữ Hán. Bức đầu tiên đặt trong phòng họp của Mitsubishi, chỗ mà bộ sậu Mitsubishi với Jiro ngồi bàn chuyện làm máy bay với bên quân đội. Bức thứ hai đặt ở cửa nhà ông Kurokawa, là chỗ Jiro và Naoko cưới nhau trong đêm. Thiên thượng đại phong, hay là gió lớn trên trời, rõ ràng không còn mang nghĩa Phật tính của trẻ thơ như gió lớn đưa lên trời như bản gốc của thiền sư Lương Khoan nữa, mà giờ ám chỉ cơn gió dữ sẽ đưa "sụp đổ" tới. Thứ nhất là với chiếc Zero, cũng là với nước Nhật. Thứ hai là với Naoko.

Phim có nhiều lần "đại phong" kéo tới, không phải lần nào cũng dữ. Gió đưa Jiro với Naoko gặp nhau hai lần. Gió cũng thổi lửa làm cháy Tokyo, cháy trường đại học, để ông Caproni hiện ra nói "Gió nổi lên rồi". Rồi gió cũng nổi lên trong lần đầu tiên thử mẫu thiết kế máy bay tiêm kích, bẻ nát từng khớp nối máy bay. Ai đã nhìn thấy gió? Không phải anh cũng không phải em. Ông Jiro đọc thơ của Christina Rossetti như vậy.

Ông Jiro có thể làm gì khi "gió" thổi tới? Ổng có thể chống lại gió, như Junker đã làm ở Đức. Ông điệp viên Castrop ở trên núi kể cho Jiro về Junker, rằng Junker chống lại chính quyền Hitler, nhất quyết không làm máy bay chiến tranh, và bị Hitler truy đuổi. Nhưng Jiro (và Miyazaki) không phải Junker, mà ổng mê Caproni, người làm chiếc Ghibli. Khi "gió" thổi tới, ông Jiro kệ. Không phải ổng nương theo gió, mà là ổng kệ. Ổng không chống lại việc làm máy bay chiến tranh, vì với ổng máy bay nào cũng đẹp, bay được là đẹp. Ổng không nghỉ ở nhà với Naoko, vì ổng đã đồng hóa Naoko với máy bay tình yêu của ổng. Ổng kệ gió và ổng lựa chọn như vậy. Vì ổng sống ở trên mây, theo làn hơi nước máy bay. Bài hát chính cuối phim là bài Làn hơi nước máy bay (Hikoukigumo), một bài hát cũ đâu từ thập niên 1970, được có người trong Ghibli đưa cho Miyazaki nghe, vì nó giống nội dung phim. Bài này buồn khủng khiếp, nói về một cô bé đang bay lên trời, trong khi không ai để ý, cô bé không còn sợ hãi, cô lượn giữa trời cao. Làn hơi nước máy bay chính là sinh mệnh của cô. "Cô bé" sắp chết trong bài hát này cũng là Naoko, mà cũng là Zero, mà cũng là giấc mơ sushi máy bay của ông Jiro.

.

Gom hết mấy bài này lại để vô tag Phim gió.

Mua mưa thâu mây tan mệnh bạc

Đi mãi trên tuyết tôi tìm
Một dấu chân em để lại
Khi tay em nắm tay tôi
Băng qua đồng xanh cỏ dại

Trong phim gió có đoạn nói về chuyến đi qua Đức thăm hãng Junkers của ông Jiro và ông bạn bán than. Đoạn này có một cảnh nói về việc Jiro khi đi dạo trong đêm mùa đông với ông bạn thì nghe tiếng nhạc phát ra từ một ngôi nhà bên đường. Bản nhạc đó là một đoạn của liên khúc Winterreise của Schubert. Mình nghĩ bài Winterreise tượng trưng cho cả một phân đoạn phim này. Winterreise là "hành trình mùa đông". Có thể gọi đoạn này là đoạn Hành trình mùa đông của Jiro. Ngay sau đoạn này là cảnh Jiro lại mơ thấy Caproni (cậu thích sống trong thế giới có kim tự tháp hay không có kim tự tháp?), và cảnh lập tức chuyển sang mùa xuân, chấm dứt hành trình mùa đông.

Mình không biết đoạn Winterreise trong phim hát là đoạn nào, vì mình không rành nhạc Schubert và tiếng Đức của mình thì trừ mấy câu vớ vẩn linh tinh tụi trong lab dạy thì mình chẳng biết gì thêm nhiều. Nhưng đại loại là bài này sặc mùi lãng mạn chủ nghĩa thế kỉ 19 của Schubert, kể về một anh có hẹn với người yêu trong mùa đông xong bị cô này gạt, xong anh buồn quá đi lang thang trong mùa đông để tìm người yêu. Có vậy thôi. Một khổ tượng trưng cho liên khúc này mình đã dịch ở đầu bài kìa, quay lại đọc đi.

Hành trình mùa đông của ông Jiro cũng chính là hành trình đi tìm tình yêu của ổng, tức là cái máy bay. Và ổng đã gặp tình yêu của ổng trong giấc mơ, chính trong trời tuyết. Tình yêu của ổng, lúc này chưa mang hình dạng chiếc Zero, đang lao từ trên trời xuống và bốc cháy. Còn mặt Jiro thì đù ra như kiểu không biết chuyện gì đang xảy ra.

Lúc này Jiro chưa gặp lại Naoko, và mặt ổng vẫn còn non và rất đù. Đoạn này liên hệ mật thiết với đoạn Caproni kim tự tháp sau đó, nói về cuộc đời sáng tạo và lời khuyên "mười năm đời sáng tạo của cậu, hãy đổ hết sức lực ra mà làm nhé". Tình yêu của Jiro lúc này chưa thành hình, nó mang hình dáng tượng trưng là cái máy bay giấy, xuất hiện khi Jiro với Caproni đứng trên cánh máy bay của Caproni. Máy bay giấy, nghe quen không, đó chính là cái mà vài cảnh sau đó, Jiro dùng để tán Naoko. Rõ ràng thêm một bằng chứng cho thấy Miyazaki ngấm ngầm muốn nói Naoko chính là cái máy bay của Jiro.

Tình yêu của ổng chết từ lúc ổng còn chưa gặp, từ lúc nó còn chưa có hình dạng cụ thể và ổng còn chưa hiểu chuyện gì đang xảy ra. Điềm báo quá. Sau này khi nó dần dần thành hình, cụ thể hóa thành hình dạng Naoko và chiếc Zero, thì lại càng nhiều điềm báo cho thấy cả hai tình yêu đều sắp lên đĩa. Naoko thì đóng vai nữ chính truyện Núi thần phiên bản Nhật còn cái Zero thì bay giữa trời hoa anh đào nở tung, như kiểu samurai viết thơ từ thế dưới tán anh đào đang rơi. Về sau đúng là khi mấy chiếc Zero chuẩn bị đi kamikaze, thiếu nhi ra chào tạm biệt còn vẫy hoa anh đào với tặng cành anh đào cho các chiến sĩ đem lên máy bay. Bi thảm quá.

Còn cái phim này thì mệt ghê, càng coi càng phát hiện ra tùm lum thứ.

___________________

Hãy nghe Ru con mùa đông bản cũ của Ái Vân cho đỡ mệt:

Gặp nhau ngày mắt biếc

Tương phùng thanh nhãn nhật

Trương Hỗ

Cái chết của Atsumori. Hồi đó coi phim Kagemusha, mình rất thích cảnh Nobunaga khi nghe tin Shingen qua đời đã đứng lên múa và hát lại điệu Nhân gian ngũ thập niên (Ningen gojuu nen, Đời người năm mươi năm), xuất phát từ trong trong tuồng Nô kể về cái chết của Atsumori. Cảnh đó vừa ngầu, vừa bi.

Atsumori là một nhân vật phụ random từ đâu chui ra trong Truyện Heike, là một trường ca quân sự, vừa kể chuyện đánh kiếm chém thương vừa thuyết giảng áo lý Phật giáo vi diệu vừa lồng ghép thơ văn thảo thụ giai thiên cổ. Atsumori con nhà tướng lớn bên phe Taira, ra trận năm 17 tuổi xong chết luôn. Atsumori ra trận người đã trẻ lại mặc áo lụa thêu hạc, da thì đẹp mà mặt lại đánh lớp phấn mỏng, túi giắt theo tiêu.

Khi phe Taira thất trận, Atsumori bị kẹt dưới nước rồi bị tướng phe Minamoto là Naozane tới tóm được. Naozane trông thấy thần thái Atsumori thì động lòng xót thương, tuy Atsumori vẫn tỏ vẻ rất ngầu nhưng có ông già nào thấy một thằng 17 tuổi đẹp trai phong lưu tiêu sái cố gắng làm mặt ngầu trong lúc sắp chết mà không cảm thấy bi ai. Naozane chỉ nghĩ tới con trai mình, thật tình không nỡ giết, vì giết cũng không giúp phe mình thắng thêm được bao nhiêu, mà tha cũng không giúp phe địch bớt thua được phần nào. Lúc đó thì từ đằng xa quân tiếp viện của Naozane đã tới. Giờ nếu thả Atsumori đi thì cũng sẽ bị đám đằng sau xông lên giết thôi.

Naozane lâm vào tình cảnh vô cùng bi đát như vậy, cầm nước mắt không được, vừa khóc vừa cắt đầu Atsumori. Trước khi giết, ông nói thôi thì để ta giết ngài, ít nhất ta cũng mang đầu ngài về mà cầu siêu, còn hơn để xác ngài vùi trên nội cỏ.

Giết xong Atsumori, Naozane ngồi trên chiến trường mà bưng mặt khóc ròng ròng một hồi.

________________

Chuyện có vậy thôi. Đời người năm mươi năm, so với đất trời thì như chiêm bao, như mộng như huyễn. Naozane xông pha trận mạc giết bao nhiêu lính tráng, tướng tá, nhưng tại sao lại chỉ khóc trước Atsumori. Có khi người ta không kể việc Naozane khóc cho những người khác. Có khi Naozane khóc cho Atsumori chỉ tại vì Atsumori đẹp. Có khi quan trọng nhất là Naozane khóc vì tự cảm thấy như mình vừa giết chết con trai của mình. Có vậy thôi mà vừa ngầu, vừa bi, vừa sầu, vừa tráng.

________________

Dehhak giết cha. Đọc Tên tôi là Đỏ cũng có một đoạn Orhan Pamuk nói bâng quơ về một tích giết cha cũng rất ngầu trong văn cổ Ba Tư. Pamuk kể về tích này một cách đẹp tuyệt vời. Trong sách Shahnameh (Sách các vua, Liệt vương kỉ), kể về lúc thế giới mới thành hình, mọi vật vô cùng đơn giản, các vị chẳng cần phải nhọc công giải thích, cứ vậy mà làm thôi. Cứ cần sữa thì kiếm dê mà vắt. Cứ nói ngựa thì ngựa sẽ đến cho các vị nhảy lên mà phóng đi. Cứ nghĩ đến "cái ác" thì Satan sẽ hiện ra và thuyết phục các vị về cái đẹp trong việc giết cha của các vị (ngầu chưa).

Như vậy, Pamuk để cho Satan đánh đồng cái đẹp với cái ác, dĩ nhiên theo tiêu chuẩn của Satan. Rồi ông viết tiếp về việc vì sao Dehhak (đó là tên Thổ, tên đọc kiểu Ba Tư là Zehhak) giết cha của mình lại là đẹp:
1. là vì nó xảy ra vô cớ. Chẳng có cớ gì cả, cứ Satan thuyết phục thì giết thôi.
2. là vì nó xảy ra vào ban đêm, trong vườn ngự uyển lộng lẫy, với sao vàng chiếu trên hàng tùng bách, và hoa xuân đang nở rộ sắc hương. Lý do này dài hơn, được viết rất uyển chuyển.

Vậy là nó đẹp.
Mưa rơi không cần phiên dịch.

_______________

Settle down. Mình nuôi tinh thể. Nuôi tinh thể giống như nghệ thuật hơn là khoa học, nhất là tinh thể của mình là tinh thể hữu cơ nữa, mỗi lần một khác. Lúc nó bắt đầu nảy mầm, bắt đầu xuất hiện những hạt lốm đốm lóng lánh rất đẹp. Mình đưa Alissa coi. Alissa nói đẹp quá.

Ngày hôm sau, khi mình lôi cái bình tròn từ tủ lạnh ra, tinh thể lóng lánh đã lắng hết xuống đáy bình. Mình lại đưa Alissa coi. Chị nói: giờ nó cũng đẹp nhưng hết đẹp giống hôm qua rồi (tinh thể nào chả đẹp). Mình nói: tới lúc nào đó trong cuộc đời thì cũng phải lắng xuống settle down thôi chứ đâu lúc nào cũng đẹp được. Alissa: Buồn ghê.

Nói linh tinh trong lab mà cũng thành được chuyện deep.

______________

Nước. Quỳnh nói lúc mình nắm tay Quỳnh, Quỳnh thấy giống như sờ vào cái lá. Mình thấy giống như chạm vào dòng nước. Vừa mát, vừa hiền. Bao nhiêu năm dòng nước chảy mãi, mỗi phút mỗi giây đều khác, nhưng cái tinh túy vẫn là dòng nước ngày nào thôi.

..

Tối qua mình đi tập kiếm. Tập kiếm xong thay vì đi về nhà thì mình lại quay về lab làm tiếp. Tới nửa đêm thì mình về nhà. Lúc đo thấy vừa mệt vừa đói khủng khiếp. Vừa muốn ngủ vừa muốn nói chuyện gì đó với Quỳnh nhưng Quỳnh bận rồi với lại mình mệt nên mình đi ngủ.

Lúc quay trở lại lab tối qua, Kristers vẫn còn ở đó. Nó hỏi mày quay lại làm gì vậy. Kristers ba bữa nay đang vật lộn với styrene ở trong cái glovebox. Hôm qua nó lại còn phải ngồi chưng cất cái chất quỷ gì của nó để lọc ra. Nhìn nó cũng tội mà thôi cũng kệ. Nó nói mày đi tập kiếm được cũng mừng đó, hôm nay tao định đi đạp xe nhưng chưa đi được mà đã 11 giờ tối rồi. Kristers là người Latvia nên nó thích ăn khoai tây. Hầu như ngày nào nó cũng ăn khoai tây. Khoai tây là tình yêu của nó. Chắc nó yêu khoai tây cũng gần bằng yêu bạn gái nó, hoặc hơn. Đó là những cái chuyện tào lao tụi mình hay nói giỡn về Latvia và khoai tây, riết rồi không biết cái nào là thiệt cái nào là giỡn nữa.

Kristers vô sau mình gần 6 tháng. Nó đứng làm ở kế bên mình. Mình thích nó vì nó nói chuyện nhạc cổ điển với chuyện liên xô với các chuyện nhảm nhí khác với mình. Nó là người Baltic đầu tiên mình gặp trong đời. Nó cho mình nghe nhạc Gershwin. Nó giúp mình khám phá lại nhạc Ravel, để mình thấy được nhạc Ravel đỉnh cao như thế nào. Bạn gái nó cũng tốt tính. Có lần mình dẫn tụi nó đi ăn xong ba đứa ngồi uống bia tới tối nói chuyện nhảm nhí gì mình quên hết rồi.

Hồi nô en có một bữa trong lab chỉ có mình với Kristers, lúc đó đang bật nonstop nhạc The Planets của Holst. Mình thích nhất bài Sao Mộc, là cái bài vui nhất. Không biết sao bữa đó đúng ra là lễ mà prof lại vô làm. Xong lát hồi chán quá prof đi lòng vòng vô lab mình. Lúc này thì đang chơi bài Sao Hoả. Prof kêu tụi bây chơi nhạc gì mà dark music dữ vậy. Đúng là bài Sao Hoả là một cái bài rất mang không khí chiến tranh, nhưng không phải chiến tranh kiểu hoành tráng hào hùng mà là chiến tranh kiểu nộ khí âm binh lởn vởn. Từ đó mình với Kristers kêu bài Sao Hoả của Holst là dark music.

Sáng nay mình phải đi lên uỷ ban quận làm cái thẻ cư trú mới. Đi tới uỷ ban thì mình phát hiện mình để quên hộ chiếu ở nhà, vậy là phải lật đật chạy ngược về nhà. Về tới nhà, mở tủ ra thì phát hiện ra thật ra mình đã bỏ hộ chiếu vô ba lô rồi. Đáng lẽ tối qua nên về nhà ngủ sớm.

Trên đường đi về nhà mình thấy ở bờ tường có một con voi nhồi bông màu hồng bị bỏ rơi đã 4 ngày nay. Khi mình đạp xe thì không thấy nó, nhưng khi đi bộ ra bến tàu thì ngày nào cũng thấy. Mỗi ngày con voi đều đổi chỗ. Cứ như có người nào thay đổi vị trí cho nó. Có khi nó ngồi trên bờ tường. Có khi nó treo trên hàng rào. Nhìn nó thấy cứ tội tội.

Nào chốn nào chẳng gió xuân

Trong phim Gió, lần cuối cùng ông Jiro gặp Naoko là trước khi ra sân bay để cho bay thử mẫu prototype bay được đầu tiên của chiếc Zero. Trong phim, lúc đó là mùa xuân. Miyazaki cho vẽ rất nhiều hoa anh đào, nhưng lồng ghép rất khéo, mãi mình mới nhận ra được.

Lúc Naoko trốn từ trên núi trở về thì là cuối mùa đông. Lúc làm đám cưới thì đã có anh đào đầu mùa bay lả tả trong gió. Lúc Jiro về nhà gặp vợ lần cuối, tức là cảnh Naoko nói: "Nó nhất định sẽ bay mà. Anh Jiro, thương anh nhiều", là anh đào đã nở rộ cả cây. Lúc chiếc Zero đầu tiên bay lên trời, anh đào đã ở tràn hai bên bờ sông.

Naoko gắn liền với cái máy bay của Jiro. Ông Jiro yêu vợ ổng hơn hay yêu cái máy bay của ổng hơn? Hay là não ổng tự liên hệ hai đối tượng này lại rồi yêu hai cái cùng lúc. Lúc hai người gặp nhau khi đã lớn, ông Jiro chơi máy bay giấy với Naoko, có khi lúc này não ổng đã tự tạo liên kết liên hệ giữa người ổng yêu với cái máy bay.

Ở đoạn cuối, Miyazaki đưa ra một biểu tượng mới: hoa anh đào, để gắn liền cả hai đối tượng: Naoko và máy bay lại. Hoa anh đào tượng trưng cho cái đẹp chóng tàn, cho nỗi u buồn man mác về cái đẹp vô thường, về niềm vui và hạnh phúc vô thường. Nói cách khác thì hoa anh đào ý nói rằng Naoko sắp chết rồi, và cái Zero cũng sắp chết. Ở cảnh trước khi về nhà, ông Jiro nói chuyện với ông bạn chuyên than thở của mình. Ông bạn bán than nói về cái máy bay ném bom của ổng thiết kế ("Tụi mình đâu phải dân bán vũ khí, tụi mình chỉ muốn làm ra máy bay đẹp thôi"). Miyazaki cho vẽ cảnh một phi đội máy bay ném bom đi rải bom ở Trung Quốc bị không lực Trung Hoa Dân Quốc (coi kĩ sẽ thấy có hình bạch nhật thanh thiên trên máy bay tiêm kích) bắn vào bình xăng và nổ tan tành. Cảnh đầu tiên chiếc Zero bay ban đầu ngỡ trái ngược với cảnh nguyên phi đội bị ăn hành trước đó, nhưng lại được trộn lẫn với cảnh Naoko ra đi, và như đã nói, được gắn kết chặt chẽ với hoa anh đào. Sau niềm vui là ngay lập tức tới cảnh ông Jiro đi ra một nghĩa địa máy bay. Trong phim, Naoko không có mộ, chỉ có hàng hàng xác những chiếc Zero mang cờ thái dương nằm chết trong lửa đạn.

Đúng là Naoko chính là cái máy bay của Jiro. Chiện thật buồn. Hay đúng hơn Naoko chính là cái máy bay của Miyazaki.

__________________

Sách Mitsubishi A6M Zero của Osprey viết về vụ thử prototype đầu tiên của chiếc Zero như sau. Ghi ra đây để thấy phim của Miyazaki tuy bịa về ông Jiro và vợ ổng nhưng theo sát thực tế lịch sử về cái máy bay Zero tình yêu đích thực của Miyazaki đến mức nào.

"Mẫu prototype bay được đầu tiên đã được gỡ ra và vận chuyển đến sân bay Kakamigahara bằng xe bò (y hệt trong phim). Sau khi được lắp ghép lại, chiếc máy bay được xét duyệt và kiểm tra sơ bộ lần cuối. Chuyến bay đầu tiên của prototype Zero diễn ra vào ngày 1/4 năm 1940 (chính là giữa mùa xuân sang có hoa anh đào). Thời tiết vào ngày bay thử đầu tiên rất thuận lợi, có gió nhẹ. Sân bay Kakamigahara, nằm ở thành phố Gifu, do Không lực Đế quốc Nhật Bản quản lí, nên chuyến bay thử phải chờ đến khi quân đội tập luyện xong mới được diễn ra. Lúc này, chiếc máy bay được kéo ra và chuẩn bị sẵn sàng cho chuyến bay thử.

"Phi công chính cho chuyến bay thử là Shima Katsumo [...] Vào lúc 17h30, chiếc A6M1 cất cánh. Phi công thực hiện một loạt các bài kiểm tra tốc độ thấp. Shima Katsumo và Aratani Harumi tường trình lại rằng máy bay A6M1 có cách điều khiển tương tự chiếc A5M, nhưng cả hai phi công đều cảm nhận được rung động rất lớn khi cho máy bay tăng độ cao, và khi động cơ ở trạng thái nghỉ. [...]"

Sau chuyến bay thử đầu, chiếc A6M1 Zero đã được chỉnh sửa lại nhiều lần, cho bay thử suốt một tháng ròng. Rồi mẫu prototype số 2 được đưa ra. Khi bay thử mẫu A6M2, một phi công đã thiệt mạng. Lúc cho bay mẫu thứ 2, ông Jiro thật ngoài đời không có mặt, mà lúc đó đang ở Mitsubishi tại Nagoya. Tiếp tục sau nhiều chỉnh sửa tới prototype 12, cuối tháng 7 năm 1940, thì Không lực Đế quốc mới chấp nhận chiếc A6M, và đặt tên là máy bay Zero.

Tên chiếc Zero là A6M Type 00, rồi gắn kèm số model, như A6M2a chẳng hạn. Ý nghĩa mỗi chữ và số như sau:
- A: dùng để gọi máy bay tiêm kích (chiến đấu cơ) đặt trên mẫu hạm (tiếng Nhật ghi chữ Hán là hạm thượng chiến đấu cơ).
- 6: thế hệ máy bay thứ 6 của Không lực Đế quốc.
- M: Mitsubishi
- Type 00: tiếng Nhật ghi là "linh thức". Linh = 0, thức = type. Đặt theo năm của lịch cũ là năm 2600 (tức năm 1940).

___________________
Tựa đề là thơ Nguyễn Trãi.

Dạ lai u mộng

Đêm rồi mộng ảo chợt về nhà
Bên song cửa
Đang điểm trang
Nhìn nhau không nói
Chỉ ngàn lệ tuôn tràn
Liệu mấy năm ròng đoạn trường ấy
Đêm trăng tỏ
Đồi thông non


Đoạn trên là phần đuôi của bài từ theo điệu Giang thành tử của Tô Thức. Bài có tựa nhỏ là Đêm 20 tháng Giêng ghi lại giấc mộng.

Bài này mình nghĩ là một trong những bài thơ tình cổ buồn nhất của Trung Quốc. Tô Thức viết về giấc mộng gặp lại người vợ chết trẻ của mình. Trong giấc mơ, trở về quê cũ, ông thấy mình đứng bên song cửa xưa. Bên kia song là vợ vẫn đang trang điểm như ngày nào. Bốn mắt nhìn nhau không nói nên lời chỉ có lệ chảy tràn xuống áo (bị nhiễm thập ngũ tòng quân chinh rồi nên có cụm này dùng hoài).

Bài từ còn lời 1, nhưng mình thích lời 2 hơn vì nó thảm hơn. Lời 1 mang tính chất kể lể âm dương đôi ngả.

Tranh Mai Trung Thứ lần trước xem bán đấu giá nhưng tiền kinh quá mua không nổi.

夜來幽夢忽還鄉
小軒窗
正梳妝
相顧無言
惟有淚千行
料得年年腸斷處
明月夜
短松崗

Dạ lai u mộng hốt hoàn hương
Tiểu hiên song
Chính sơ trang
Tương cố vô ngôn
Duy hữu lệ thiên hàng.
Liệu đắc niên niên trường đoạn xứ
Minh nguyệt dạ
Đoản tùng cương



  
(bản thu cuối cùng của du Pré trước khi mất dần khả năng kéo cello rồi qua đời chính là cái bản nhạc này, bài nhạc nghe như u mộng của César Franck.)

Kí ức là một lời nói xạo hoa mĩ

(ảnh ăn trộm của Quỳnh, từ phim nào thì ai cũng biết)

Đủng đỉnh chiều hôm giắt tay

Trông thế giới phút chim bay

Nguyễn Trãi

Trước Tết mình mua một cây hoa trà trắng về đem vào Viện để chăm. Mình gọi cây hoa trà là "nó", vì trong đầu mình không có khái niệm gán giới tính cho cây hoa trà. Elena thì kêu cây hoa trà là "she", chắc tại vì Elena người Ý nên trong đầu bạn tự mặc định cái cây là giống cái. Nó (cây hoa trà) có nhiều nụ nhưng chỉ ra được đúng một bông hoa. Sau một tuần hít thở đủ thứ lành mạnh trong lab, tất cả các nụ hoa khác đều tèo. Riêng cây hoa trà thì vẫn sống, chỉ có nụ hoa là tèo. Lá bắt đầu ua úa. Sau Tết, khi mình quay trở lại Thụy thì cây hoa trà (đã được dời xuống phòng uống cà phê) đã xanh mơn mởn trở lại (nhưng tất cả các nụ vẫn tèo).

Khi bị bệnh nằm ở nhà đọc Đôrêmon thì mình đọc lại truyện bố Nôbita kể về cô gái hoa bách hợp. Nhớ có lần mình ghi rằng cái tập này nói về việc kí ức là một lời nói xạo hoa mĩ.

Kí ức của mình cũng là nhiều lời nói xạo. Đôi khi mình quen với một lời nói xạo hoa mĩ diễn đi diễn lại trong đầu tới nỗi mình đầu mình cho rằng đó là 90% kí ức thật. Lí do thì vô vàn, có thể lúc ghi nhận kí ức đó đầu mình quá lộn xộn nên về sau, não tự động cường điệu một số cảm giác vào để đưa ra một loại kí ức chứa đựng được. Hãm nhất là trường hợp trước khi bắt đầu ghi nhận, mình quá bối rối nên đầu mình tự diễn trước một loạt các tình huống sẽ xảy ra, rồi tới khi sự kiện xảy ra thật thì não mình bị rối loạn với các kịch bản tự diễn trước đó và xây nên một bản kí ức mới để đóng vào kho.

Dĩ nhiên không phải kí ức nào cũng bị hoa mĩ hóa hoặc cường điệu hóa quá mức. Nhiều kí ức vẫn hiện lên khá chân phương, vui hay buồn, điên hay tỉnh. Dù vậy thì kí ức vẫn là một loại thực thể chủ quan và bị ảnh hưởng bởi thế giới quan thay đổi liên tục của mình. Mình tạo ra kí ức và kí ức tạo ngược lại mình. Mình thích chuyện này.

Kí ức về bông hoa trà màu trắng toát nở trong phòng thí nghiệm giữa bầu không khí lành mạnh dĩ nhiên sẽ mãi đẹp. Giống như cô gái hoa bách hợp của bố Nôbita.

Thập ngũ tòng quân chinh – Total War: Three Kingdoms

Trailer gốc của bản Total War Tam quốc dùng 1 bài nhạc phủ cổ thời Hán làm nhạc nền: "Mười lăm tuổi đi tòng quân, Tám mươi tuổi được về quê". Hẳn bài này sẽ là nhạc chủ đề chính. Ở shogun 2, bài hát chính thức của game rất mang tính âm và đi ngược với tinh thần chung là rất dương. Bài Cánh chim thời gian của shogun 2 hòa trộn haiku lẫn Đường thi và thi ca Tây cổ điển. Lời bài này thì ý là của cô gái nói với 1 người tình (hay người cha/mẹ nói với người con) là lính ra trận trong một sáng mù sương, rằng bao nhiêu lá rụng khỏi cây cũng là bấy nhiêu ngày sẽ trôi qua, rằng người ở lại nằm dưới cội hoa hay ánh trăng nhưng lại tỉnh mộng sớm quá, thôi hãy về đây, thôi đừng khóc, sinh tử li biệt cũng đã thành phận rồi. Người chơi đùng một phát nhận ra ngay bài này đang kể tội ai.

Bài nhạc phủ dùng trong trailer Tam quốc vang lên rõ nhất lời hát đoạn cao trào Lã Bố đánh với Trương Phi và Quan Vân Trường: Thập ngũ tòng quân chinh, Bát thập thuỷ đắc quy. Dĩ nhiên đây không phải lời của 3 người trên hát, càng không phải của 3 ông ngồi ngựa đằng sau là Đổng Trác, Lưu Bị hay Tào Tháo. Đây là lời 1 người lính quèn (may mà) sống tới được 80 tuổi để về quê rồi thấy quê nhà hoang vu, thỏ sợ chạy vào chuồng chó, trĩ hoảng hơi người đập cánh bay. Người về quê ra bếp đốt lửa thổi cơm, ra vườn hái rau nấu canh, rồi ra cửa đông mà biết ngóng ai chỉ thấy lệ chảy tràn xuống áo.

Tinh thần phản chiến trong game chiến tranh được ẩn giấu như vậy.